We zijn er bijna, bij Kerst.
Een feest met heel wat 'aankleding'. Een feest ook met heel dubbele gevoelens. Gezelligheid en samen eten, eenzaamheid en grote armoede, samenzijn en haat en nijd.
Vanuit al die aankleding en staande midden in al die gevoelens die geen van ons vreemd zijn, rijst toch elk jaar weer de vraag, de ene keer heftiger dan de andere: Waar gaat het nu eigenlijk om met Kerst?

Ooit moest ik de volgende vraag beantwoorden: Kunt u mij in één zin zeggen waar het in het geloof om draait?
In de lichtelijk benauwende stilte die viel en waarin er van alles door m'n hoofd dwarrelde, viel me dat lied van de engelen in: Ere zij God - vrede op aarde. Een uitspraak die eigenlijk een lofzang en een program ineen is.
Waar gaat het om met Kerst, waar gaat het om in het geloof? En zoals zo vaak in het leven, is het dan maar het beste om met twee ‘woorden’ te spreken: ERE ZIJ GOD én VREDE OP AARDE. Om die twee draait het.

Ik moest daar weer aan denken bij de voorbereiding van de kerstdiensten. Want het lied ‘Ere zij God’ dat je niet niet kunt laten zingen, blijkt altijd weer heel verschillende reacties op te roepen. Sommigen zingen het het liefst bij elke kerstviering, anderen het liefst helemaal nooit - zo vat ik de verschillende stemmen die ik wel hoorde maar samen. En ik snap beide reacties. Zowel het gevoel: ‘daar gáán we weer’, als ‘ja maar, we kunnen het toch niet niet zingen, het is zo’n mooi lied, juist nu’.

Ademhalen
Als klein jongetje, en ook nog lid van een koor, had ik het na al die diensten in advent en met kerst waarin we mochten optreden wel gezien. Telkens wéér dat 'Ere zij God'. Dat lange lied.
En ja, hoe gaat dat dan als je klein bent, dan ga je kunstjes verzinnen, om het uit te houden.
Zo probeerde ik aan het begin zo diep mogelijk adem te halen en dan zo lang mogelijk door te zingen. Ik kwam tot aan 'de vrede op aarde in mensen een welbehagen'.
Dan was ik hard toe aan nieuwe adem...

En eigenlijk gaat dat, dacht ik later, in het hele leven zo: je haalt diep adem en je doet wat je vindt dat je moet doen, gewoon in het leven van alledag, op grond van je geloof. Met wat 'grotere' woorden: je werkt aan de vrede dichtbij en verderaf. Maar al doende merk je dat je adem tekort komt om het vol te houden... In het leven gaat het net zoals in het zingen van dat lied.

Gelukkig dan mag je je hart weer ophalen, weer ópademen, bij God. Dan kun je er weer tegen, vanuit dat beginnen bij God. In het lied - letterlijk - net zoals in het leven. Zo kun je weer verder zingen, zo kun je opnieuw op aarde aan de slag gaan. Tot je adem weer op is.
En zo gaat het maar door.

Daar draait het om
Want ‘de eer van God’ daar draait het om: de eer van God die bestaat uit de vrede op aarde.
En de ‘vrede op aarde’ daar draait het óók allemaal om: de vrede die opbloeit waar God, de Enige, de Ware, de eer wordt gegeven.

En in dit lied wisselen het 'ere zij God' en de 'vrede op aarde' voortdurend van plaats. Want ze kunnen niet zonder elkaar. Ze wisselen elkaar af, ze zijn elkaars echo, stem en tegenstem, harmonieuze samenklank.

Hoog en laag
Het zet in met 'de eer van God', want daar begint alles mee. Het zet hoog in (wat betreft gedachte én wat betreft melodie): want het lied wil ons opheffen 'de hoge in'! Waarom?
Om daarna de diepte in te kunnen: 'de vrede op aarde' moet van diep wegkomen, én diep reiken,
En als je dat uitgezongen hebt dan klinkt opnieuw het 'ere zij God' want daar draait het toch allemaal om, de hele vrede op aarde.

En als dan voor de tweede keer dat 'vrede op aarde' gezongen wordt, dan is het misschien niet voor niets dat dat vier maal gebeurt: voor alle hoeken van de aarde één keer.
De eerste keer begint de melodie laag, want moeizaam gaat dat met die vrede op aarde. Maar de tweede keer is al hoger, en de derde keer nog hoger, want geloven is hooggestemd hopen dat het beter kan.
En tenslotte mag het dan de vierde keer ook voluit klinken: 'Vrede op aarde, in de mensen een welbehagen': daarom draait de eer van God!

En tenslotte mag je dan voor de derde maal die hemelse tweeklank zingen: ere zij God en vrede op aarde. En drie maal is scheepsrecht: eindelijk zijn we overtuigd. En daarom eindigt dit lied met het zingen van 'Amen'. Want dat betekent: Móge het waar worden!

Hemel en aarde ontmoeten elkaar
Maar u weet hoe dat gaat, met het zingen van kerstliederen. Het lied is zo mooi, maar de werkelijkheid vaak zo anders, zo rauw, zo weerbarstig. Om verschillende redenen.
Goed is het dan om te bedenken, dat dit lied gezongen werd bij de geboorte van een kind op deze aarde. En zoals elk kind een godswonder is, was Hij dat ook. Maar meer nog dan anderen. Bij zijn geboorte, zo vermeld het verhaal, zongen Godsgezanten een lied, zwevend tussen hemel en aarde. Een lied voor Hem van wie gehoopt werd dat Hij hemel en aarde zou verbinden.

Lijflied
'Ere zij God - vrede op aarde', werd Hem meegegeven als een lijflied, als een program. En dat is het ook werkelijk geworden. Het werd de grondtoon van zijn bestaan: de eer van God en de vrede van mensen. Bij Hem vormde dat nooit een conflict. Bij Hem - en vaak kun je dat helaas niet van ons zeggen - was er een soort eenheid, een innerlijke gedrevenheid waardoor Hij heel zijn leven vanuit dat perspectief kon leven: vrede op aarde - eer van God.

Maar dat program van zijn leven, zijn levenslied, werd Hem door mensen onmogelijk gemaakt. Het leven uit en voor de 'vrede op aarde én de eer van God' werd een kruisweg.
En juist dat, die kruisweg, dat kruis, werd de omkeer van de mensengeschiedenis. God wekte Hem op, om te tonen dat de kruisweg een weg ten leven is. Dat het leven uit en voor de eer van God en de vrede op aarde tóekomst heeft. In het kruis draaide alles óm, maar wel door de diepte heen. Bij Jezus, maar bij ieder ander die probeert in te stemmen met zijn manier van doen, met zijn lijflied.

Prachtig verbeeld is het bovenstaande in het “plaatje” hieronder: de weerbarstigheid van dat zo bekende Kerstlied, de moeite die wij hebben met die boodschap, de redding ook die er 'uit de hoge' geboden wordt aan mensen 'hier beneden', de wetenschap dat dit lied alleen maar goed te verstaan - én oprecht te zingen - is vanuit deze vorm, door de diepte heen.

Ere zij God en vrede op aarde.
Laten we er vooral van harte mee instemmen, want daar draait het allemaal om.

Gezegende dagen!
Ook namens Hanny, Gert Kwakkel